มาฟังคำตอบจาก ผศ.นพ.ธนพันธ์ ชูบุญ อาจารย์แพทย์ประจำภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ที่จะมาไขข้อข้องใจให้ได้ทราบกันในทุก ๆ คำถามค่ะ

Q: การแท้งลูกมีกี่แบบ เป็นอย่างไรบ้าง

A: ทางด้านการแพทย์ การแท้งลูกโดยรวม ๆ จะมี ดังนี้

1. การแท้งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ

2. การแท้งที่ถูกทำให้เกิดขึ้นด้วยกระบวนการใด ๆ ก็ตาม

การทำแท้งโดยให้หมอหรือผู้ให้บริการทางสุขภาพทำ จะมีอยู่ 2 วิธี

วิธีแรก คือ การดูดออกหรือการขูดมดลูก เมื่อก่อนใช้เหล็กขูดเข้าไปในโพรงมดลูก ปัจจุบันใช้หลอดพลาสติกใส่เข้าไป แล้วใช้กระบอกดูดสุญญากาศดูดออกมา ความเจ็บปวดน้อยกว่า ไม่จำเป็นต้องใช้ยาสลบหรือบล็อกหลัง สามารถจัดการความเจ็บปวดได้ด้วยการฉีดยาเฉพาะที่หรือกินยาก่อนทำหัตถการ

วิธีที่สอง คือ การใช้ยาที่ทำให้เกิดการแท้ง จะแบ่งเป็น 2 ช่วง ถ้าเป็นช่วงก่อนการท้อง 12 สัปดาห์หรือ 3 เดือน

เราสามารถให้ยา และคนไข้ก็แท้งที่บ้านได้ คือ คนไข้จัดการเองทุกอย่างตั้งแต่สอดยาหรืออมยา การแท้งจะเกิดขึ้นประมาณ 98-95% โดยที่เหลือจะเป็นคุณหมอที่เข้ามาช่วยทำให้สมบูรณ์แบบ นอกนั้นคือทำแท้งหลัง 12 สัปดาห์

ซึ่งต้องเข้าไปอยู่ในโรงพยาบาลเพราะว่ามีอันตรายมากกว่า ในปัจจุบัน การใช้ยามีความสะดวกมาก รัฐบาลมียาให้กับสถานบริการหลายแห่ง ซึ่งเป็นยาที่ให้บริการฟรี ถ้าไปรับบริการตรงนั้นจะไม่เสียเงิน ยกเว้นค่าบริการอื่น ๆ

Q: การทำแท้งทั้ง 2 แบบนี้ทำให้ร่างกายของผู้หญิงบอบช้ำเท่า ๆ กันไหม หรือต่างกันอย่างไร

A: ต่างกัน เพราะถ้าใช้วิธีการทางศัลยกรรม คือการดูดหรือการขูด คุณหมอต้องทำให้ ต้องมีการสอดเครื่องมือเข้าไปในช่องคลอด ในโพรงมดลูก แต่ถ้าเราทำในช่วงอายุครรภ์น้อย ๆ 8-10 สัปดาห์ การบาดเจ็บจะน้อยมาก รวมถึงการใช้หลอดดูดสุญญากาศแทบจะไม่ทำให้เกิดการบาดเจ็บใด ๆ เลย เวลาของการพักฟื้นหรือฟื้นตัวก็จะแป๊บเดียว เพียงขึ้นขาหยั่ง ทำหัตถการให้เสร็จ ดูดให้เสร็จ นอนพักสัก 15 นาทีก็แทบจะเป็นปกติแล้ว นี่คือการใช้หลอดดูดสุญญากาศ ซึ่งต่างจากการใช้เหล็กขูดแบบสมัยก่อน หลอดดูดเป็นมาตรฐานแล้ว แต่เหล็กขูดอาจจะทำเกิดอันตรายต่อสุภาพสตรี แต่ก็ยังมีหลายโรงพยาบาลที่ใช้อยู่ เพราะยังไม่สามารถหาหลอดดูดสุญญากาศนี้ได้

ส่วนถ้าเป็นการใช้ยา จะยิ่งปลอดภัยมากกว่า เพราะเป็นเหมือนการทำให้ประจำเดือนมา แต่วิธีนี้จะนานนึดนึง ถ้าเราดูด ดูดแป๊บเดียวก็เสร็จ เลือดก็หยุดเร็ว แต่ถ้าใช้ยาเพื่อทำให้แท้ง อาจมีเลือดออกกะปริบกะปรอยอยู่นาน แต่โดยรวมการฟื้นตัวของทั้งสองแบบรวดเร็วกว่า ฟื้นตัวง่ายกว่า ดีกว่า ร่างกายแข็งแรงกว่า ซึ่งต่างจากการคลอดลูก

การคลอดลูกคือการตั้งท้องจนครบกำหนด 9-10 เดือน แล้วก็คลอดลูก ผู้หญิงจะมีการเปลี่ยนแปลงของร่างกายเยอะมาก รวมถึงเวลาคลอดออกมายังต้องใช้เวลาพักฟื้นอีก ต้องมีการให้นมลูก ต้องมีการแปลงสภาพจากคนท้องให้มาเป็นคนปกติ เพราะฉะนั้นคนท้องจึงพักฟื้นนานกว่ามาก

แต่ถ้าการทำแท้งเกิดขึ้นโดยใครสักคนที่ไม่มีความรู้ ทำเองแล้วเกิดการบาดเจ็บ เกิดการติดเชื้อต่าง ๆ จะยิ่งอันตราย อาจเกิดการสูญเสียอวัยวะ รวมถึงการเสียชีวิต แต่การทำแท้งโดยสถานบริการที่ได้รับมาตรฐาน ทำโดยหมอที่ได้รับการฝึกอบรมมา การใช้ยาอย่างถูกวิธีที่ได้มาจากแหล่งที่เป็นสถานบริการของภาครัฐ หรือคลินิกเอกชนที่ได้รับการลงทะเบียนจากกรมอนามัยจะมีความปลอดภัยสูงมาก

Q: หลังจากแท้งลูก ใช้เวลานานขนาดไหนถึงจะมีเพศสัมพันธ์กันได้

A: คุณผู้หญิงต้องถามตัวเองเลยว่า เราพร้อมหรือยัง อาการเจ็บปวด อาการหน่วงหายหรือยัง เลือดที่ออกมาลดน้อยลงพอที่จะยอมให้มีเพศสัมพันธ์ได้หรือยัง

Q: ผู้หญิงหลายคนรู้สึกได้ว่าร่างกายดีขึ้นแล้ว ไม่รู้สึกว่ามีเลือดกะปริบกะปรอยแล้ว แต่ก็มีความกลัว กลัวการติดเชื้อ กลัวอะไรหลาย ๆ อย่าง ในมุมของคุณหมอจะระบุวัน เวลาได้ไหม ว่าเมื่อไหร่ถึงจะมีเพศสัมพันธ์ได้

A: ประเด็นที่ 1 ถ้าพูดถึงเรื่องการติดเชื้อ สามารถสังเกตอาการได้ ถ้าไม่มีกลิ่น ไม่มีไข้ เลือดที่ออกมาเป็นสีแดง ๆ

หรือเป็นเลือดสีจาง ๆ ดำ ๆ คล้ำ ๆ ถือว่าปลอดภัย แต่ถ้าเมื่อไหร่มีการติดเชื้อ จะมีกลิ่นไม่พึงประสงค์ กลิ่นเหม็นเน่า

เหม็นแปลก ๆ ที่ไม่ใช่กลิ่นคาวเลือด สีของเลือดจะเป็นสีน้ำตาลหรือเป็นหนอง รวมถึงมีการปวดท้องมากขึ้น ปกติการแท้งจะปวดท้องตอนแท้งเท่านั้น แต่หลังจากแท้งแล้ว อาการปวดท้องต้องหายไป ถ้ามีอาการปวดท้องเพิ่มมากขึ้น ต้องมาดูว่าเกิดปัญหาอะไร ต้องรีบไปตรวจซ้ำว่าที่แท้งนั้น แท้งจริงหรือเปล่า มีท้องนอกมดลูกแล้วเตรียมตัวจะแตกหรือเปล่า หรือมีอาการที่รู้สึกว่าตัวเองไม่ปลอดภัย เช่น วูบ หน้ามืด เป็นลม ปวดในท้องอย่างรุนแรง เจ็บที่ชายโครง ร้าวมาที่สะบัก พวกนี้เป็นสัญญาณอันตรายทั้งนั้น

ประเด็นที่สองคือ ประเด็นของการท้องซ้ำ เรื่องนี้สำคัญเหมือนกัน เพราะว่าผู้หญิงเมื่อมีการท้อง มีการทำแท้ง มีการคลอดเกิดขึ้น ร่างกายจะต้องมีระยะพักฟื้นอยู่ช่วงหนึ่งสั้น ๆ แตกต่างกันในระหว่างคนท้องและคนแท้ง คนท้องโดยทั่วไปก็ประมาณ 6 สัปดาห์ ในขณะคนที่แท้งอยู่ที่ประมาณ 2 สัปดาห์ ฉะนั้นเมื่อแท้งแล้ว จะมีเพศสัมพันธ์แล้ว

ก็ต้องให้พึงระลึกเสมอว่า ภายหลังจาก 2 สัปดาห์ไปแล้วมีโอกาสที่จะมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ป้องกันแล้วทำให้เกิดการตั้งท้องซ้ำขึ้นมาได้

Q: ในมุมผู้หญิง การที่แท้งลูกจะกังวลในเรื่องของการเจ็บปวด เพราะฉะนั้นการมี sex กับคุณสามี ท่วงท่าไหนที่ผู้หญิงสามารถจัดการ ดูแลตนเองได้ รู้สึกมั่นใจมากกว่าให้ผู้ชายเป็นฝ่ายรุก

A: โดยทั่วไป ถ้าผู้ชายเป็นฝ่าย acting ผู้หญิงมักไม่ค่อยมีทางหนีทีไล่ เช่น ท่าที่ผู้หญิงอยู่ข้างล่าง ผู้ชายอยู่ข้างบน ผู้หญิงจะหนีลำบาก เวลาเจ็บจะหนีไปไหนไม่ได้ เพราะมีเตียงอยู่ข้างหลัง แต่ถ้าเปลี่ยนใหม่ให้ผู้ชายอยู่ข้างล่าง

ผู้หญิงอยู่ข้างบน ตรงนี้ผู้หญิงจะเป็นคนเคลื่อนไหวเยอะกว่า ฉะนั้นในช็อตไหน ท่าไหน ความลึกขนาดไหนแล้วมีความเจ็บปวด ผู้หญิงก็จะทำในทิศทางที่ตัวเองเจ็บน้อยลง ฉะนั้นถ้าผู้หญิงเป็นคนเคลื่อนไหวเอง จัดการเอง จะทำให้เขาจัดการความเจ็บปวดได้ แต่โดยปกติการเจ็บปวดที่เกิดหลังจากการทำแท้ง ทำให้ผู้หญิงไม่อยากมีเพศสัมพันธ์อยู่แล้ว สุดท้ายคือ การสื่อสารกันบนเตียงว่าโอเคแล้วหรือยัง

การมี sex หลังแท้ง ไม่มีท่าต้องห้าม ถ้ามี sex กันตามปกติ แต่ถ้าต้องห้ามตอนนี้คือ การใช้เครื่องมือแปลก ๆ เพราะถ้ามีปัญหาเรื่องเลือดออก เรื่องการติดเชื้อขึ้นมา เราก็ไม่ทราบว่าเกิดขึ้นจากการใช้เครื่องมือแปลก ๆ หรือเปล่า

Q: หลังทำแท้ง มีเพศสัมพันธ์ตามปกติ แต่ยังไม่อยากท้อง สามารถฉีดยาคุมได้ไหม หรือจะป้องกันตัวเองอย่างไรดี

A: การแท้งที่เกิดขึ้นโดยที่การท้องนั้นเป็นท้องที่ต้องการ หมายความว่าเกิดอุบัติเหตุกับลูก กับชีวิตของครอบครัว

แล้วต้องทำแท้งมาด้วยเหตุผลทางการแพทย์ อันนี้แนะนำว่าเมื่อไหร่ที่พร้อมจะมีลูกก็ไม่ต้องคุมใด ๆ เลย ยกเว้นว่าร่างกายยังไม่แข็งแรง หรือมีปัญหาระหว่างการแท้ง

แต่ถ้าการแท้งที่เกิดขึ้นจากความไม่พร้อม มีการยุติการตั้งครรภ์เกิดขึ้นในท้องนี้ นั่นแสดงว่าการท้องในช่วงเวลานี้ยังไม่มีความเหมาะสมแน่ ๆ ฉะนั้นก็จะมีการคุมกำเนิดเกิดขึ้นได้เลย ง่ายสุดคือการใช้ถุงยางอนามัย

แต่ถ้าเดี๋ยวนี้ไปทำแท้งที่สถาบัน โรงพยาบาล หรือคลินิกที่มีมาตรฐาน มีคุณภาพ เขาก็จะให้บริการคุมกำเนิดเลย

โดยทั่วไปมีหลายวิธีมาก เช่น การฝังยาคุม มีแบบชนิด 3 ปี และ 5 ปี หรือการกินยา ก็กินได้เลย เพราะเมื่อไรที่เราทำแท้งเสร็จ ดูดเอาตัวรก ตัวอ่อนออกมาหมดแล้ว ร่างกายจะเข้าสู่การเจริญพันธุ์แบบใหม่ มีการสร้างฟองไข่ขึ้นมาใหม่ ฉะนั้นการกินยาเลยในตอนนั้นก็มีความเหมาะสม

หรือถ้าเราใช้วิธีการดูด ดูดจนกระทั่งมดลูกหดมาเป็นแบบปกติแล้ว ดูดตอนที่อายุครรภ์ยังน้อย ๆ อยู่ บางสถานบริการอาจถามถึงเรื่องการใส่ห่วงเข้าไปในโพรงมดลูก อันนี้แล้วแต่ความเชี่ยวชาญของหมอ เพราะในบางคนทำแท้งตอนที่อายุครรภ์เยอะ ๆ อาจจะยังใส่ห่วงไม่ได้เพราะมดลูกยังเข้าสู่ภาวะปกติได้ไม่สมบูรณ์นัก หมอก็จะนัดมาติดตามหลังแท้งประมาณสัก 2 สัปดาห์ ก็เริ่มต้นด้วยการคุมกำเนิดโดยการใส่ห่วงได้

Q: หลังแท้ง ร่างกายแข็งแรงแล้ว พร้อมมีลูกแล้ว sex ท่วงท่าไหนทำให้ท้องง่ายที่สุด

A: ไม่มี สรีระของผู้หญิงผู้ชายถูกออกแบบมาให้เหมาะสมกัน เมื่อผู้หญิงนอนหงาย ช่องคลอดจะชี้ไปทางด้านหลัง

ถ้าเกิดมีการใส่อสุจิเข้าไปในขณะที่ผู้หญิงนอนหงาย อสุจิก็จะลงไปกองอยู่ในช่องคลอดด้านล่าง เป็นช่องทางที่ทำให้น้ำเมือกสัมผัสกับอสุจิได้มากที่สุด หรือหากจะทำในท่าหันหลัง โก้งโค้ง เวลามี sex เสร็จแล้ว ผู้หญิงส่วนใหญ่ ก็นอนหงายอยู่ดี

หลักสำคัญจริง ๆ ข้อที่หนึ่ง คือ ขึ้นอยู่กับการกองของอสุจิในช่องคลอด ข้อที่สองคือ อยู่ในช่วงระยะเวลาของการใกล้ตกไข่หรือไม่ ซึ่งในตอนนั้นสรีระของผู้หญิงจะมีความสามารถในการเก็บอสุจิมากเลย คือจะมีน้ำมูกออกมาจากปากมดลูก ถ้าเกิดมีการหลั่งอสุจิไปในช่องคลอดแล้วไปโดนน้ำมูกพวกนี้ก็สามารถทำให้อสุจิเข้าไปภายในปากมดลูก โพรงมดลูก ปีกมดลูกได้ทันที เพราะฉะนั้นจะทำท่าไหนทำได้เลย ขอให้ทำให้มีความสุข

Q: จริงหรือไม่ เมื่อมีความสัมพันธ์กับสามีเสร็จแล้ว ให้ผู้หญิงทำสะพานโค้งไว้ เพราะจะทำให้อสุจิไหลเข้าไปลึก ๆ ได้

A: เมื่อไหร่ที่ผู้หญิงนอนหงายธรรมดา ๆ หรือให้ก้นสูงกว่านิดหน่อย คือเวลาผู้หญิงนอนหงาย ช่องคลอดจะชี้ลงไปที่แผ่นหลัง เพราะฉะนั้นแค่นอนหงายก็จบแล้ว ปัจจัยที่สำคัญคือการมีน้ำมูกออกมาสัมผัสกับอสุจิ ซึ่งจะเป็นช่วงของกลางรอบเดือน

ข้อคิดดี ๆ ปิดท้ายจากคุณหมอ

เมื่อไรอยากมีลูก ก็ขอให้มีสมใจสมปรารถนา แต่เมื่อไรที่ยังไม่พร้อมจะมีลูก ขอให้ระลึกสักครั้งถึงเรื่องการตั้งท้อง ว่าสามารถเกิดขึ้นได้ตลอดเวลา เพราะการมี sex คือปัจจัยสำคัญในการขยายสืบพันธุ์ของมนุษยชาติและสัตว์โลก โอกาสตั้งท้องมีได้ทุกครั้งที่เรามี sex กัน 

ฉะนั้นถ้าไม่พร้อมที่จะมีลูก การคุมกำเนิดน่าจะมีประโยชน์ทางร่างกายและจิตใจมากกว่าการตั้งท้องแล้วมาทำแท้ง

เพราะฉะนั้นมี sex แต่ละครั้ง ขอให้มีความสุข ให้ปราศจากความกังวลเรื่องการตั้งท้อง ถุงยางอนามัย ยาคุมกำเนิด

รวมถึงการใช้ห่วงคุมกำเนิด หรือคนที่มีลูกครบแล้ว การทำหมันทั้งชายหรือหญิงก็จะช่วยป้องกันไม่ให้เกิดการตั้งท้องที่ไม่พึงประสงค์ได้ทั้งนั้น

ผู้ดำเนินรายการ:  ผศ.นพ.ธนพันธ์ ชูบุญ, ปาลิตา มีทรัพย์

บรรณาธิการ:  นันทิญา จิตตโสภาวดี

กองบรรณาธิการ: นมิดา แพ่งสภา, ปัณณธร ใสแสง, รุจา สุขพัฒน์, นีรชา คัมภิรานนท์, สุสมา สุขพัฒน์

ศิลปกรรม:  ฐานิสร์  ริ้วสุวรรณ, เอกชัย เธียรสรรชัย
นักออกแบบเสียง:  ธัญธนวรัท  ชนกชัด

ฝ่ายผลิต: ชลธิศ กรดี

ที่ปรึกษา:  วันชัย  บุญประชา, ดร.สรวงมณฑ์ สิทธิสมาน

สนับสนุนโดย  สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)